چطور زبان های دنیا را از هم تشیخص دهیم

به لطف دهکده‌ی جهانی، حتما برای همه‌ی ما پیش آمده متنی را در قسمت خارجی فروشگاهی یا مثلا در فیسبوک به زبانی ببینیم که نمی‌دانیم چیست. بعد از خودمان می‌پرسیم: «این چه زبانی است؟»

پاسخ این سوال به سادگی تشخیص چند حرف است. یکی دو حرف. خیلی از زبان‌ها با حروف لاتین نوشته می‌شوند، یا ترکیبی از حروفی که فقط به همان زبان اختصاص دارد. اگر چنین حروفی به چشمتان آشنا باشند درست مثل این است که پرچم کشور مورد نظر را جلوی چشمتان گرفته باشند.

Ã, ã

هر وقت حرف آی لاتین را با کلاه دیدید (مثلا در São Paulo) تقریبا صد در صد مطمئن باشید که متن پرتغالی است، مخصوصا اگر کمی هم شباهت به زبان اسپانیایی در متن حس بکنید.

Ă, ă

حرف آی لاتین با پیمانه‌ای کوچک رویش بهترین روش تشخیص متنی به زبان رومانیایی است (البته امکان دارد متن به ویتنامی باشد، کمی بعدتر درباره‌اش توضیح می‌دهم). برای اینکه خیالتان کاملا آسوده باشد دنبال حروف Ț/ț و Ș/ș  (تی و اس لاتین با ویرگول در پایینش) بگردید.

Ģ, ģ; Ķ, ķ; Ļ, ļ; Ņ, ņ

خب، رومانیایی‌ها به تی و اس ویرگول دار خودشان می‌نازند، لیتوانیایی‌ها هم این چهار حرف را دارند که با ویرگولی در پایین مشخص می‌شود.

Ő, ő; Ű, ű

این حروف صدادار که انگار موی تنشان سیخ شده سرنخ بی برو و برگرد زبان مجار هستند. مجارهای با هوش ó و ö را ترکیب کرده‌اند و حرفی ساخته‌اند که صدایش «اوی کشیده» است، همین کار را هم با ű کرده‌اند.

Ř, ř

این حرف نشانه‌ی اصیل تشخیص زبان چک است. یاد گرفتن صدای این حرف آنقدر سخت است که حتی بچه‌های چک هم در تلفظش مشکل دارند. حرف دیگری که فقط در زبان چک دیده می‌شود Ů/ů است. (آشنا است؟ با å اشتباه نگیرید – پایین تر را ببینید.)

Ł, ł

اگر این حرف را جایی دیدید (مثلا در Łódź که صدای واو می‌دهد)، به احتمال خیلی بالا متنتان لهستانی است. برای اینکه خیالتان راحت بشود دنبال حرف Ż/ż بگردید (زبان لهستانی حروف دیگری هم دارد که آکسان دار هستند، مثلا  ź – که کاملا با ż فرق دارد – ولی زبان‌های دیگری هم این حروف را دارند و ممکن است تشخیصتان را دچار خطا کنند).

I, ı; İ, i

البته،  I  و i همه جا استفاده می‌شوند، ولی در ترکی استانبول با کمی فرق. ı حرف کوچک I است (بدون نقطه) و i حرف کوچک İ است (با نقطه)، به همین خاطر استانبول را در اصل باید İstanbul  بنویسید. حالا که صحبتش شد، ı  ای کوتاه است، مثلا در تیک. ترکی استانبولی تنها زبانی است که برای ای کوتاه و بلند تفاوت قائل است، و تنها در خط ترکی با چنین تفاوتی رو به رو خواهید شد. یکی دیگر از پرچم‌های مشخص کننده‌ی ترکی استانبولی ğ  است، که ساکت است و تلفظ نمی‌شود. (مثلا Erdoğan)

Å, å

این å درست شبیه فیل دریایی است که توپی روی پوزه‌اش گذاشته باشد. صدایش اوی اردک خودمان است، و سرنخ واضح و همیشگی زبان‌های اسکاندیناویا، یعنی نورژی، دانمارکی، سوئدی. از کجا می‌شود این زبان‌ها را از هم تشخیص داد؟ اگر å  و ø  و æ در متن دیدید، احتمالا نروژی یا دانمارکی هستند (پایین تر را ببینید)؛ اگر ö و ä داشته باشد، سوئدی است.

ø, aa

نروژی و دانمارکی ø  دارند، ولی فاروئی هم همینطور، و همگی – همینطور ایسلندی – حرف æ هم دارند. گاهی می‌توان دانمارکی را از نروژی تشخیص داد، چون دانمارکی به جای å از حرف aa استفاده می کند. ایسلندی و فاروئی را با توضیحاتی که در پایین می‌آید می‌توانید تشخیص دهید.

Ð, ð; Þ, þ

این حروف، که صدها سال پیش در زبان انگلیسی هم وجود داشته، نشانه‌ی صدای th هستند. این حروف سرنخ تشخیص زبان ایسلندی از فاروئی است – و، راستش این است که، شاید اصلا به عمرتان جایی متنی به زبان فاروئی ندیدید. اگر دیدید، با پیدا کردن ø از تشخیصتان مطمئن شوید. ایسلندی به جای ø از ö استفاده می‌کند. (مثلا jökull  که یعنی «کوه یخ/ یخچال»).

و اگر به زبانی برخوردید که کلماتش کوتاهند، و حروف صدادار آکسان دار زیادی در هر کلمه‌اش دیده می‌شود، ویتنامی پاسخ سوالتان است. این مثال به زبان ویتنامی را از ویکیپدیا برداشته ام:

Hà Nội là thủ đô của nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam và cũng là kinh đô của rất nhiều vương triều Việt cổ.

زبان‌هایی هم هست که حروف لاتین دارند، ولی آکسان یا حرف ممیزی در متونشان دیده نمی‌شود. چند راه برای تشخیص این زبان‌ها هست:

فرانسه، اسپانیایی و ایتالیایی

اسپانیایی بین این سه زبان از حرف ñ استفاده می‌کند (البته زبان‌های دیگری خارج از این گروه هم از این حرف استفاده می‌کنند). در ایتالیایی عبارت è (بودن) و e (و) مورد استفاده است، که در فرانسه est  و et هستند و در اسپانیایی es و y.

هلندی، آلمانی، آفریقایی

این سه زبان بسیار به زبان انگلیسی نزدیک هستند. فقط آلمانی Ä/ä و Ö/ö و Ü/ü هم استفاده می‌کند.  ijبه وفور در هلندی استفاده می‌شود؛ آفریقایی به جایش y دارد. (مثلا در هلندی mij  و آفریقایی my به معنی «من» است). در آلمانی  istو und «بودن» و «و» است، در حالی که در هلندی و آفریقایی is و en.

ایرلندی، گالئیک اسکاتلندی و ولزی

ولزی در واقع با دو زبان دیگر این گروه کاملا متفاوت است. از ll و ff به وفور استفاده می‌کند و حرف w را هم به عنوان حرف صدادار استفاده می‌کند. دو زبان گالئیکی (ایرلند و اسکاتلند) به سادگی قابل تشخیص‌اند، زیرا bh, ch, dh, fh, gh, mh, ph, sh و th دارند (هیچ کدام این حروف آنطوری که فکر می‌کنید تلفظ نمی‌شوند). هر دو حروف صدادار آکسان دار دارند، ولی فقط اسکاتلندی ها از  õاستفاده می‌کنند.

فنلاندی و استونیایی

کلمات فنلاندی بلندند و حروف دوتایی زیادی دارند. (مثلا moottoripyöräonnettomuus که یعنی «تصادف موتور سیکلت»). وقتی به زبان فنلاندی نگاه می‌کنید، یا صدایش را می‌شنوید، طوری است که انگار دارد با سرعت از کنارتان رد می‌شود. هیچ کدام از کلمات فنلاندی برای من و شما آشنا نیست. حالا اگر زبانی دیدید که شبیه فنلاندی بود، ولی کلماتش با حروف b یا g تمام می شد و یا حرف õ داشت، استونیایی است.

آلبانیایی و خوسایی

این دو زبان به هیچ وجه ربطی به هم ندارند، اصلا شبیه هم تلفظ نمی‌شوند، و از دو قاره‌ی متفاوتند. ولی هر دو از حرف xh استفاده می‌کنند. گیج نشوید، آلبانیایی به وفور از ë استفاده می‌کند (مثل Tiranë که پایتخت آلبانیا است). خوسایی چنین حرفی ندارد. (از طرفی، خوسایی و زولو بسیار شبیه به هم هستند، اگر مطمئن نیستید کدام یک، دیگر باید از کسی که بداند بپرسید).

زبان‌های اسلاویک

در مورد زبان چک و لهستانی صحبت کردیم، این‌ها ساده‌اند. زبان‌های دیگری که از الفبای لاتین استفاده می‌کنند کروات و اسلواک هستند، و راستش بهتر است اصلا از اولش از کسی بپرسید. زبان‌های این گروه که الفبای سیرلیک دارند (مثل русский) سربی، بلغاری، بلاروسی، اوکراینی، و البته خود روسی هستند. بعضی از زبان‌های آسیای مرکزی هم الفبای سیرلیک دارند. یادتان باشد: اینکه زبانی به خط سیرلیک نوشته شده باشد به این معنی نیست که روسی است. (به همین ترتیب، هر زبانی که خط عربی داشته باشد لزوما عربی نیست. البته که فارسی و اردو هم از این الفبا استفاده می‌کنند و عربی نیستند.)

ضمیمه: چطور چینی را از ژاپنی تشخیص بدهیم؟

یک تک حرف هست که زبان ژاپنی را متمایز می‌کند. ژاپنی سه روش نوشتاری دارد، فقط یکی شبیه چینی است، ولی اگر زبان ژاپنی یا چینی ندانید، هیچ راهی برای تشخیصشان وجود ندارد. البته ژاپنی از حرف の استفاده می‌کند، که حرف اضافه‌ی دستوری است و در چینی دیده نمی‌شود. (خط چینی حروف گرد ندارد).

پ.ن. حالا که این مقاله را خواندید، آموخته های خود را با این تست بیازمایید.

منبع: The Week
ترجمه و بازنویسی: فرمهر امیردوست